APTET Special - Class 7 Science | Complet Notes - 1,2 Units

7వ తరగతి 

ఆహారంతో ఆరోగ్యం

• మనం తీసుకునే ఆహారంలో ఉండే పోషకపదార్థాలు – పిండి పదార్ధాలు , మాంస కృత్తులు, కొవ్వులు, ఖనిజ లవణాలు ,విటమిన్‌ లు

• మనం తీసుకునే ఆహారంలో కొన్ని పదార్థాలు అధిక మొత్తంలో అవసరం అవుతాయి .ఇలా అధికమొత్తంలో అవసరంయ్యే వాటిని స్ఫూల పోషకాలు అంటారు.

• స్థూలల పోషకాలకు ఉదాహరణ — పెండి పదార్ధాలు , మాంస కృత్తులు ,కొవ్వులు .

• ఆహారంలో కొన్ని పదార్ధాలు చాలా తక్కువ మొత్తంలో అవసరం అవుతాయి .వీటిని సూక్ష్మ పోషకాలు అంటారు .

• సూక్ష్మ పోషకాలకు ఉదాహరణ — ఖనిజాలు , విటమిన్‌ లు

• అంగన్‌ వాడీ కేంద్రాల నుండి పిల్లలకు అంద చేస్తున్న బాలామృతం పాకెట్‌ లో ఉన్న పోషక పదార్థాలు వివరాలు.

పిండి పదార్ధాలు – 67 gms( 414 కికాలరీ )

మాంసకృత్తులు – 11 gms

కొవ్వులు – 11 gms 

ఐరన్‌ – 9.1మిల్లీ gms

విటమిన్‌ A – 202.5 మిల్లీ gms

కాల్షియం – 367మిల్లీ gms

విటమిన్‌ B1 – 0.6 మిల్లీ gms

విటమిన్‌ B2 – 0.55 మిల్లీ gms

విటమిన్‌ C – 15.3 మిల్లీ gms

ఫోలిక్‌ ఆమ్లం – 22.1 మిల్లీ gms

నియాసిన్‌ – 6.3 మిల్లీ gms

• ఆటగాళ్లు ఆటలో అలసిపోయినప్పుడు తక్షణ శక్తి కోసం గ్లూకోజ్‌ తీసుకుంటారు .

• గ్లూకోజ్‌ ఒక రకమైన పిండి పదార్థం .

• మన శరీరానికి ప్రధాన శక్తి ఇచ్చే వనరులు — పిండి పదార్థాలు .

• పిండి పదార్థాలను శక్తిని ఇచ్చే పోషకాలు అంటారు .

• పెండి పదార్థాలు ఆహారంలో సాధారణంగా స్టార్చ్ మరియు చక్కెరల రూపంలో ఉంటాయి .

• స్టార్చ్ ఉనికిని గుర్తించే పరీక్ష — అయోడిన్‌ పరీక్ష .

• చక్కెర ఉనికిని గుర్తించే పరీక్ష – బెనెడిక్ట్‌ ద్రావణ పరీక్ష .

• అయోడిన్‌ పరీక్షలో అయోడిన్‌ స్పటికాలను గోధుమ రంగులోకి వచ్చే వరకు నీటిలో కరిగించాలి

• అయోడిన్‌ ద్రావణాన్ని బంగాళా దుంప ముక్కల పైన వేస్తే పెండి పదార్థం ఉన్న చోట నీలం – నలుపు రంగులోనికి మారుతుంది .

• గుడ్డు సోనలో పిండి పదార్ధాలు ఉండవు .

• పాలు ,గుడ్డు, పప్పు ధాన్యాలలో అధికంగా ఉండే పోషక పదార్థాలు – మాంస కృత్తులు .

• మాంస కృత్తులు అనగా proteins

• కండరాలు ,ఇతర శరీర అవయువాలు ఏర్పడడానికి మాంస కృత్తులు అవసరం .

• శరీర నిర్మాణ పోషకాలు అని వేటిని అంటారు – మాంస కృత్తులు .

• మాంసకృత్తులు జీవ రసాయన ప్రతిచర్యలను నియంత్రిస్తాయి .

• శరీరంలోని గాయాలను బాగు చేసి నయం చేసేవి – మాంస కృత్తులు .

• వ్యాధుల నుండి కోలుకోవడానికి కావలసిన రోగనిరోధక శక్తిని పెంపొందించడానికి సహాయ పడేవి- మాంస కృత్తులు .

• మాంసం , చేపలు ,గుడ్లు, పాలు తృణ ధాన్యాలు , సోయా చిక్కుడు మొదలైన వాటి నుండి మాంస కృత్తులు పొందుతాము .

• మన సాంప్రదాయ ఆహార పదార్థాలైన పెసరట్టు , మినపట్టు , గారే , వడ, పునుగులు , సున్నుండలు, ఇద్లీ మొదలైన వాటిలో proteins ఉంటాయి.

• గుడ్డు తెల్ల సోనలో మాంసకృత్తుల నిర్దారణ పరీక్ష లో ఉపయోగించే ద్రావనాలు – కాపర్‌ సల్ఫెట్‌, సోడియం హైడ్రాక్సైడ్ 

• Protiens నిర్దారణ పరీక్షలో 2 శాతం కాపర్‌ సల్ఫేట్‌ ను 100 ml నీటిలో , అలాగే 10 శాతం సోడియం హైడ్రాక్సెడ్‌ ను 100 ml నీటిలో కలపాలి.

• పరీక్ష నాళకలో 10 చుక్కల కోడి గుడ్డు తెల్ల సొన తీసుకుని అందులో రెండు చుక్కల కాపర్‌ సల్ఫేట్‌ మరియు 10 చుక్కల సోడియం హైడ్రాక్సైడ్ ద్రావణాన్ని కలపాలి .

• కోడి గుడ్డు తెల్ల సొన ఊదారంగులోకి మారింది. అందువలన అందులో protiens ఉన్నట్లు నిర్దారించవచ్చు .

• సోయాచిక్కుడు పొడి కూడా ఊదారంగులోకి మారింది .

• నెయ్యి ఊదారంగులోకి మారలేదు . నెయ్యిలో protiens ఉండవు .

• పాలు ఊదారంగులోకి మారాయి.

• నూనె మరియు వెన్నలో కొవ్వులు ఉంటాయి .

• మన శరీరంలో ఇంధన వనరుగా ఉపయోగపడేది — కొవ్వులు .

• కొవ్వులను శక్తిని ఇచ్చే పోషకాలు అంటారు.

• కొవ్వులు అదే మొత్తంలోని కార్బోహైడ్రేట్స్ తో పోలిస్తే ఎక్కువ శక్తిని ఇస్తాయి .

• కొవ్వులు సాధారణంగా నూనెల వలె జిడ్డుగా ఉంటాయి.

• కొవ్వులు ఉన్న ఆహారాన్ని మనం కాగితంపై ఉంచినప్పుడు కాగితం అపారదర్శకంగా మారింది .

• ప్రాధమిక ఆరోగ్య కేంద్రం వారు పాఠశాలకు వెళ్లినప్పుడు రాక్తహీనత కలిగిన విద్యార్థులకు ఐరన్‌ టాబ్లెట్స్‌, దృష్టి సమస్య ఉన్న విద్యార్థులకు కళ్ళజోడు ను అందిస్తారు .

• ఖనిజ లవణాలు మరియు విటమిన్లను రక్షక పోషకాలు అంటారు.

• ఖనిజ లవణాలకు ఉదాహరణ — కాల్షియం , ఇనుము , భాస్వరం , అయోడిన్‌ , సోడియం .

• కాల్షియం (ca) లభించే పదార్ధాలు – పాలు పెరుగు , ఆకుకూరలు ,చేప.

• దృఢమైన ఎముకలు , దంతాలు ఏర్పడుటకు ఉపయోగపడే ఖనిజ లవణం -కాల్నియం .

• ఇనుము (fe) లభించే వనరులు – మాంసం , ఎండిన ఫలాలు ,ఆకుకూరలు..

• రక్తం ఏర్పడడానికి , ఆక్సిజన్‌ సరఫరాకు అవసరమయ్యే ఖనిజ లవణం — ఇనుము .

• భాస్వరం(p) లభించే పదార్థాలు – పాలు ,పెరుగు ,ధాన్యాలు ,గింజలు ,మాంసం .

• బలమైన ఎముకలు ,దంతాలు కావడానికి అవసరమయ్యే ఖనిజలవణం — భాస్వరం

• అయోడిన్‌ (I) లభించే ఆహార పదార్థాలు – సముద్ర ఆహారం ,ఉప్పు .

• థైరాయిడ్‌ హార్మోన్‌ తయారీకి అవసరమయ్యే ఖనిజలవణం — అయోడిన్‌.

• ఏ ఖనిజలవణం లోపిస్తే గాయిటర్‌ వ్యాధి కలుగుతుంది – అయోడిన్‌ .

• సోడియం(Na) లభించే వనరు – ఉప్పు

• శరీరానికి కావలసిన నీటిని పట్టి ఉంచే ఖనిజలవణం — సోడియం .

• ఖనిజలవణాలు లభించే పదార్థాలు – పండ్లు కూరగాయలు, ఆకుకూరలు, సలాడ్స్

• రక్తహీనత నివారించడానికి పాఠశాలలో నిర్వహిస్తున్న కార్యక్రమం — WIFS

• WIFS- weekly iron folic acid

• WIFS కార్యక్రమం ప్రారంభం అయిన సంవత్సరం – 2012.

• WIFS కార్యక్రమం కింద 1 నుండి 10 తరగతులు చదువుతున్న పిల్లలకు ప్రతివారం (పింక్‌/నీలం) ఐరన్‌ మాత్రలు ఇస్తారు .

• ఐరన్‌ ఫోలిక్‌ ఆమ్లాల మాత్రలను ఖచ్చితంగా భోజనం తర్వాత తీసుకోవాలి .లేకపోతే వికారం వంటి దుష్ప్రభావాలు కలగవచ్చు .

• ఫోలిక్‌ ఆమ్లం ఒక అనుబంధపదార్ధం కావున అది రక్తం లోకి ఆహారంతో కలిసి ప్రవేశించాలి .

• రేచీకటి నివారించడానికి విటమిన్‌ A అవసరం .

• విటమిన్‌ లు రెండు రకాలు. 1. కొవ్వులో కరిగే విటమిన్లు – A,D,E,K.

2. నీటిలో కరిగే విటమిన్లు _ ౦ మరియు 8 కాంస్లెక్స్‌..

విటమిన్‌ పేరు	విధులు	ఆహార వనరులు	లోపించినపుడు కలిగే వ్యాధి
విటమిన్‌ A	కళ్ళు, రోమాలు, చర్మం యొక్క ఆరోగ్యానికి	క్యారెట్‌, మునగ, పాలు పాదార్థాలు, లివర్‌ ఆయిల్స్‌	కళ్ళు పొడిబారడం, రేచీకటి, కార్నియా వైఫల్యం
విటమిన్‌ B	పిండి పదార్ధాలు, మాంస కృత్తులు	తవుడు, పాలు	బెరి బెరి, ఫిట్స్‌, పెల్లాగ్రా
కాంప్లెక్స్‌	వినియోగం, ఎర్ర రక్తకణాల తయారీ	గుడ్డు, ఆకుకూరలు	పొలుసు చర్మం, ఫోటో ఫోబియా జ్ఞాపక శక్తి తగ్గడం
విటమిన్‌ C	చర్మం, దంతాలు, చిగుళ్ళు, రక్తకణాల ఆరోగ్యానికి	నిమ్మ, నారింజ జాతి ఫలాలు, మునగ, మొలకలు	స్కర్వి
విటమిన్‌ D	ఎముకలు, దంతాలు ఆరోగ్యం	సూర్యరశ్మి, పాల ఉత్పత్తులు	రికెట్స్‌
విటమిన్‌ E	నాడులు, రక్తకణాల ఆరోగ్యం	పండ్లు, కూరగాయలు, సన్‌ ఫ్లవర్‌ ఆయిల్‌	వంధ్యత్వ సమస్యలు
విటమిన్‌ K	దెబ్బ తగిలినప్పుడు రక్తం గడ్డ కట్టడానికి	క్యాబేజీ, ఆకుకూరలు	రక్తం గడ్డకట్టడం ఆలస్యమవడం

• కోవిడ్‌ 19 పరిస్థితులలో వ్యాధి నిరోధక శక్తి పెంచుకోవడం కోసం అందరూ విటమిన్‌౦ లభించే ఆహార పదార్థాలు అధికంగా తీసుకున్నారు

• గాయాలయినప్పుడు రక్తం గడ్డ కట్టడం లో సహాయపడే విటమిన్‌ – విటమిన్‌ K

• సూర్య రశ్మి నుండి లభించే విటమిన్‌- విటమిన్‌ D.

• విటమిన్‌ C అనునది ఆస్కార్టిక్‌ ఆమ్లం అనే ఒక సేంద్రీయ పదార్థం .

• ఆహారంలో విటమిన్‌ C ఉందని నిర్ధారించే పరీక్షలో నిమ్మకాయ , అయోడిన్‌ ద్రావణం , ఒక తెల్ల కాగితంతో చేస్తారు .

• ఒక తెల్ల కాగితంపై అయోడిన్‌ ద్రావణం రెండు చుక్కలు వేసి దానిపై నిమ్మకాయ ముక్కను బోర్లించాలి .

• నిమ్మకాయలో విటమిన్‌ C ఉన్నట్లైతే నిమ్మకాయ కింద అయోడిన్‌ ద్రావణం పోసి ఉన్న కాగితం భాగం రంగును కోల్పోతుంది .

• చిలగడ దుంపలో అధికంగా ఉండే పోషక పదార్ధాలు – పీచు పదార్థాలు .

• జీర్ణ వ్యవస్థలో పేగులలో ఆహార కదలికలకు మరియు మలబద్ద నివారణకు సహాయపడేవి – పీచు పదార్ధాలు .

• పీచు పదార్ధాలు ప్రధానంగా మొక్కల నుండి లభిస్తాయి .

• చిలగడ దుంప , బత్తాయి వంటి ఆహార పదార్థాలలో పీచు పదార్థం ఎక్కువ .

• పీచు పదార్థం లభించే పదార్ధాలకు ఉదాహరణ — కూరగాయలు, ఆకు కూరలు, దుంపలు, పండ్లు, మొలకలు.

• మన రక్తంలో నీరు ఒక భాగం.

• మన శరీరంలో దాదాపు మూడింట రెండు వంతుల నీరు ఉంటుంది .

• నీరు శరీర ఉష్ణోగ్రతను క్రమబద్ద పరుస్తుంది .

• శరీరం నుండి కొన్ని వ్యర్థాలు మూత్రం మరియు చెమట రూపంలో బయటకు వెళ్లడానికి, ఆహారాన్ని జీర్ణం చేయడానికి నీరు సహాయపడుతుంది .

• బాటిల్‌ వాటర్‌ కంటే. పంపు నీరు తాగడం ఉత్తమం .

• మినరల్‌ వాటర్‌ అనగా వివిధ ఖనిజ లవణాలు ఉన్న బుగ్గ నీరు ను వడపోయగా వచ్చే నీరు.

• ఆయుర్వేదం లో వివరించిన విబంధ ను పోలి ఉండే వ్యాధి – మలబద్దకం

• మలబద్దకం అనునది జీర్ణ నాళ. పేగుకు సంబంధించిన వ్యాధి.

• తగినంత పీచు పదార్ధం , తగినంత నీరు తెసుకోక పోవడం వలన మలబద్దకం ఏర్పడుతుంది .

• అన్నీ రకాల పోషకాలు తగిన పరిమాణంలో కలిగిఉన్న ఆహారాన్ని సమతుల ఆహారం అంటారు.

• సమతుల ఆహారం అంటే ఖరీదైన ఆహారం అని అర్థం కాదు.

• నేషనల్‌ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్‌ న్యూట్రిషన్‌ ఎక్కడ కలదు …హైదారాబాద్‌

• NIN ఏర్పాటు చేయబడిన సంవత్సరం — 1918

• జాతీయ పోషకాహార సంస్థ (NIN) నంది విసృత ఆధారితమైన ఆహారం మరియు పోషణకు సంబంధించి సంపూర్ణ పరిశోధన జరుగుతుంది

• పోషకాల లోపించడం వలన కలిగే వ్యాధులను న్యూనతా వ్యాధులు అంటారు.

• పిల్లల ఆహారంలో కావలిసిన మాంస కృత్తులు (protiens) లభించని స్థితి ఎక్కువ కాలం కొనసాగితే వచ్చే వ్యాధి – క్వాషి యార్కర్‌

• పిల్లల ఆహారంలో మాంస కృత్తులు మరియు పెండి పదార్థాలు లభించని స్థితి ఏర్పడితే కలిగే వ్యాధి – మేరాస్మస్.

• మనం రోజు కొవ్వులతో కూడిన ఆహారం తీసుకుంటే కలికే లక్షణం – ఊబకాయం

• రోజూ జంక్‌ ఫుడ్స్‌ తినడం వలన మన జీర్ణ వ్యవస్థ దెబ్బ తింటుంది .

• జంక్‌ ఫుడ్స్‌ అధికంగా కొవ్వులు కలిగి ఉంటాయి .పీచు పదార్ధాలు ఉండవు .

• జింక్‌ ఫుడ్స్‌ కు ఉదాహరణ:- పెజ్లా, బర్గర్‌, చిప్స్‌, ఫాస్ట్‌ ఫుడ్స్‌, నూడుల్స్‌, కూల్‌ డ్రింక్స్‌

• స్థానికంగా దొరికే వారి మొదలగు ధాన్యాలు ఆరోగ్యానికి అవసరం .

• జొన్నలు, రాగులు వంటి ధాన్యాలలో కాల్షియం మరియు ఇనుము అధికంగా దొరుకుతుంది .

• బాగా పాలిష్‌ చేసిన బియ్యంలో పోషక విలువలు తగ్గుతాయి . ఫైబర్‌ తక్కువగా ఉంటుంది .

• జీర్ణక్రియ ఆరోగ్యానికి పీచు పదార్థాలు చాలా అవసరం

• శీతల పానీయాలలో ఉండే ఆమ్లగుణం ఎముకలకు, దంతాలకు చేటు చేస్తుంది .

• భోజనానికి ముందు గాని తర్వాత గాని కాఫీ , టీ తాగడం వలన శరీరం ఐరన్‌ ధాతువును గ్రహించలేదు .

• బెల్లం ద్వారా మనకి ఐరన్‌ లభిస్తుంది .

• చిక్కి ద్వారా విటమిన్‌ B, protein, ఐరన్‌ లభిస్తాయి. .

• మొలకెత్తిన ధాన్యాలు , పప్పు దినుసులు చాలా సూక్ష్మ పోషకాలకు , శక్తి వనరులుగా సహాయపడతాయి

• మట్టిని సజీవంగా ఉంచడం కోసం సేంద్రీయ ఎరువులు మరియు సేంద్రీయ పురుగు మందులు ఉపయోగించి వ్యవసాయం చేయు పద్దతిని సేంద్రీయ వ్యవసాయం అంటారు.

• సేంద్రీయ వ్యవసాయంలో పండించిన ఆహార పదార్థాలను సేంద్రీయ ఆహారాలు అంటారు .

• కలుషిత ఆహారాలను నియంత్రించడం కోసం ఏర్పాటైన సంస్థ – FSSSI

• ఈ కింద ఇవ్వబడిన 7C లు మంచి ఆరోగ్యం పొందడానికి తోడ్పడతాయి

1. Check-తాజా ఆహారాన్ని తనిఖీ చేసి ఎంచుకోండి

2. Clean-ఆహారాన్ని నిలువచేసే ముందు అన్నీ పాత్రలు కడగండి లేదా తుడవండి

3. Cover – ఆహారం మరియు తాగునీటిని నిల్వ ఉంచే ప్రదేశానికి మూతలు ఉంచండి

4. Cross contamination avoided-వందని మరియు వండిన ఆహారాన్ని వేరుగా ఉంచండి .

5. Cook – ఆహారాన్ని బాగా ఉడికించి తాజాగా వండినదైనట్లు చూసుకోండి .

6. Cool/chill-మాంసం , కోడి , గుడ్డు ఇతర పాడైపోయే వస్తువులు శీతలీకరించండి

7. Consume – పరిశుభ్రమైన వాతావరణంలో ఆహారాన్ని వడ్డించండి . శుభ్రమైన పాత్రలు వాడండి .

• తృణ ధాన్యాలు మరియు చిరుధాన్యాలలో పీచు పదార్థాలు సమృద్ధిగా ఉంటాయి

• పప్పు ధాన్యాలలో మాంసకృత్తులు సమృద్ధిగా ఉంటాయి .

• మలబద్దకాన్ని నివారించడానికి ఎక్కువ పీచు పదార్ధారు తీసుకోవాలి .

• విటమిన్‌ D లోపం వలన రికెట్స్‌ అనే వ్యాధి కలుగుతుంది .

• విటమిన్‌ C లోపం వలన స్కర్వీ అనే వ్యాధి కలుగుతుంది .

• రక్త హీనత అనునది దేని లోపం వలన కలుగుతుంది – ఐరన్‌

• విటమిన్‌ A లోపం వలన మనకు దృష్టి లోపాలు కలుగుతాయి .

పదార్ధాల స్వభావం

• ఆహార పదార్ధాలలో కొన్ని పదార్థాలు పుల్లని రుచిని కలిగి ఉంటాయి . పుల్లని రుచిని కలిగి ఉండే పదార్ధాలను ఆమ్లాలు అంటారు .

• ఆమ్లాలు రుచికి పుల్లని స్వభావం కలిగి ఉంటాయి .

• ఆమ్లం అనే పదాన్ని ఆంగ్లం లో Acid అంటారు .

• Acid అనే పదం ఏసీర్‌ అనే లాటిన్‌ పదం నుండి వచ్చింది .

• ఏసీర్‌ అనగా అర్థం – పులుపు

• టమాటా రసం, పెరుగు, పచ్చి మామిడికాయ, ఉసిరి కాయ, కమలా రసం వంటివి పుల్లని రుచిని కలిగి ఉంటాయి.

• విటమిన్‌ C యొక్క రసాయన నామం — ఆస్కార్టిక్‌ ఆమ్లం

• ఆస్కార్టిక్‌ ఆమ్లం నిమ్మజాతి పండ్లు , ఉసిరిలో అధికంగా లభిస్తుంది .

• స్నానపు గదులను శుభ్రం చేయడానికి ఉపయోగించే ఆమ్లం — హైడ్రో క్లోరిక్‌ ఆమ్లం (Hcl)

• Hcl ఘాటైన వాసన కలిగి దట్టమైన పోగాలను విడుదల చేస్తుంది .

• వాహనాలలో ఉపయోగించే బ్యాటరీలలో ఉపయోగించే ఆమ్లం – సల్ఫ్యూరిక్‌ ఆమ్లం

• భూమి నుండి తవ్వి తీసిన ఖనిజాల నుండి కృత్రిమంగా తయారు చేసిన ఆమ్లములను ఏమని పిలుస్తారు -ఖనిజ ఆమ్లాలు లేదా కృత్రిమ ఆమ్లాలు .

• ఖనిజ లేదా కృత్రిమ ఆమ్లములకు ఉదాహరణ — హైడ్రో క్లోరికామ్లం, సల్ఫ్యూరిక్‌ ఆమ్లం, నత్రికామ్లం

• సోడాలు మరియు శీతల పానీయాలలో ఉండే ఆమ్లం — కార్టోనిక్‌ ఆమ్లం .

• కార్డన్‌ దై ఆక్సైడ్‌ ను నీటితో కలిపి కార్టోనిక్‌ ఆమ్లం తయారు చేస్తారు .

• సబ్బులు ,టూత్‌ పేస్ట్‌ లు క్షారాలను కలిగి ఉంటాయి

• క్షారాలు జారుడు స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి .

• జారుడు స్వభావం కలిగి ఉండే రసాయన పదార్థాలను క్షారాలు అంటారు .

• క్షారాలు జారుడు స్వభావాన్ని మరియు చేదు రుచిని కలిగి ఉంటాయి .

• టూత్‌ పేస్ట్‌ లో గల ముఖ్య అనుఘటకాలు — అల్యూమినియం హైడ్రాక్టైడ్‌, సోడియం బై కార్టొనేట్‌ .

• స్నానం చేయు సబ్బులలో ఉండే ముఖ్య అనుఘటకం — పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్‌

• బట్టలు ఉతికే డిటర్జెంట్‌ సబ్బులలో ఉండే ముఖ్య అనుఘటకం — సోడియం హైడ్రాక్టైడ్‌

• నీటిలో కరిగే క్షారాలను ఏమంటారు – ఆల్కలీలు

• ఆల్కలీలకు ఉదాహరణ — సోడియం హైడ్రాక్సెడ్‌ , పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్‌, కాల్షియం హైడ్రాక్సెడ్‌

• ఆమ్లాలకు, క్షారాలకు సరికొత్త నిర్వచనాలు ఇచింది – స్వంటే అర్హీనియస్‌

• అర్హీనియస్ ఏ దేశానికి చెందినవారు — స్వీడన్‌

• అర్హీనియస్ రసాయన శాస్త్రంలో చేసిన పరిశోధనకు గాను ఏ సంవత్సరం లో నోబెల్‌ బహుమతి లభించింది – 1903 .

• పదార్ధాలను వాటి రుచి మరియు జారుడు స్వభావం ఆధారంగా ఆమ్లాలు ,క్షారాలు అని రెండు రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చు .

• ఆమ్లం మరియు క్షారం కానీ పదార్ధాలను తటస్థ పదార్థాలు అంటారు .

• స్వచ్చమైన నీరు ఒక తటస్థ పదార్ధం .

• తటస్థ పదార్థాలకు ఉదాహరణలు — స్వేదన జలం , ఉప్పు ద్రావణం , చక్కెర ద్రావణం .

• కొన్ని ఆమ్లాలు మరియు క్షారాలు చాలా ప్రమాదకరమైనవి మరియు క్షయం చేయు స్వభావం కలవి…ఇలాంటి వాటిని స్పర్శ లేదా రుచి ద్వారా పరీక్షించలేము ..ఉదాహరణ :హైద్రో క్లోరికామ్లం ,సల్ఫ్యూరిక్‌ ఆమ్లం ,నత్రికామ్లుం ,సోడియం హైడ్రాక్సెడ్‌, మెగ్నీషియం హైడ్రాక్సెడ్‌ , పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్‌.

• ఆమ్లాలు, క్షారాలను గుర్తించడానికి సహాయపడే పరిసరాలలో లభించే స్టార్ధాలను సూచికలు అంటారు.

• సూచికలలో ముక్యమైనవి:

1. సహజ సూచికలు 

2. క్రుత్రిమ సూచికలు 

3. ఘ్రాణ సూచికలు 

4. సార్వత్రిక సూచికలు

• సహజ సూచికలు :

• ప్రకృతిలో సహజంగా లభించే పసుపు మరియు మందారం లను సహజ సూచికలు అంటారు .

• సాధారణంగా ఎక్కువ గా ఉపయోగించే సూచిక — లిట్మస్‌

• లిట్మస్‌ లను దేని నుండి గ్రహిస్తారు – లైకేన్‌

• లిట్మస్‌ కాగితపు పట్టీలు రెండు రంగులలో ఉంటాయి ..1. ఎర్ర లిట్మస్‌ 2. నీలి లిట్మస్‌ ..

• ఒక పసుపు కాగితం పట్టీని నిమ్మరసం వంటి ఆమ్లంలో ఉంచినప్పుడు ఆ పసుపు కాగిత పట్టీ పసుపు రంగులోనే ఉండిపోతుంది .

• పసుపు రంగు కాగితం పట్టీని సబ్బు వంటి ద్రావణంలో ముంచినప్పుడు అది ఎరుపు గోధుమ రంగులోకి మారుతుంది .

• పసుపు రంగు కాగితం పట్టీని సున్నపు ద్రావణంలో ముంచినప్పుడు అది ఎరుపు గోధుమ రంగులోకి మారుతుంది .

• ఆమ్లాలు, క్షారాలను పరీక్షించడానికి పసుపు ముద్దను వినియోగించవచ్చు .

• ఇండిగోఫెరా టింక్షోరియా పువ్వులను కూడా సూచికగా వినియోగించవచ్చు ,

• ఇండిగోఫెరా టింక్టోరియా- నీలి చెట్టు ..

• మందార సూచిక తయారు చేయడానికి మందార పూల రేకులను తీసుకుని గోరు వెచ్చని నీటిలో నీరు ఊదా రంగు లోకి మారేంత వరకు కలియబెట్టాలి .తర్వాత వడపోసి ద్రావణం తీసుకోవాలి .

• మందార ద్రావణం నిమ్మరసం ,వెనిగర్‌ లలో గులాబీ రంగులోకి మారింది .

• మందార ద్రావణం సబ్బు మరియు సున్నపు ద్రావణంలో ఆకుపచ్చగా మారింది .

• మందారను ఆమ్ల.క్షార సూచికగా వినియోగించవచ్చు ..

• కృత్రిమ సూచికలు :

• కృత్రిమంగా తయారు చేసిన సూచికలను కృత్రిమ సూచికలు అంటారు…

• ప్రయోగ శాలలో సాధారణంగా ఉపయోగించే సూచికలు — మిథైల్‌ ఆరెంజ్‌ , ఫీనాప్తలిన్‌

• నీలి లిటస్‌ ను ఎర్పు రంగులోనికి మార్ప్దేవి – ఆమ్లాలు

• ఎర్ర లిట్మస్‌ ను నీలి రంగులోనికి మార్లేవి -క్షారాలు

• మిథైల్‌ ఆరెంజ్‌ ఆమ్లాలలో ఎరుపు రంగు లోనికి మారుతుంది .

• మిథైల్‌ ఆరెంజ్‌ క్షారాలలో పసుపు రంగులోనికి మారుతుంది .

• ఫీనాప్తలిన్‌ సూచిక క్షారాలలో పింక్‌ రంగులోనికి మారుతుంది .

• ఆమ్లాలలో ఫీనాప్తలిన్‌ రంగు లో మార్పు రాదు.

• స్వచ్చమైన నీటిలో ఏ సూచిక యొక్క రంగు కూడా మారదు..ఎందుకంటే నీరు తటస్థ పదార్ధం .

• నిమ్మకాయకు రక్తం తెచ్చే మెజీషియన్స్‌ నిమ్మకాయకు ముందుగానే మిథైల్‌ ఆరెంజ్‌ లేదా మందార పూల రసం రాసి ఉంచుతారు ..

• ఘ్రాణ సూచికలు(ఘాణ):

• కొన్ని పదార్ధాలను ఆమ్లం లేదా క్షారంలో కలిపినప్పుడు వాటి వాసనలో మార్పు వస్తుంది .వీటిని ఘ్రాణ సూచికలు అంటారు .

• ఘ్రాణ సూచికలకు ఉదాహరణ –ఉన్నిరసం , వెనిల్లా, లవంగ నూనె.

• ఘ్రాణ సూచికలను సమ్మిళిత బోధనలో ఉపయోగిస్తారు .

• సార్వత్రిక సూచిక :

• ఇది వివిధ రంగుల మిశ్రమం

• వివిధ పదార్ధాలతో వేరు వేరు రంగులను ఇస్తుంది .

• మిథైల్‌ ఆరెంజ్‌ , ఫీనాప్తలిన్‌ కు విరుద్దంగా ఇది ఆమ్లాలు మరియు క్షారాల బలాన్ని సూచిస్తుంది. పదార్థాల PH:

• ఆహార పదార్ధాలలో ఉపయోగించే వెనిగర్‌ ముట్టుకున్నా గాని మనకు హాని చేయదు కానీ హైడ్రో క్లోరికామ్లం తాకకూడదు ప్రమాదకరం ..

• వెనిగర్‌ కన్నా హైడ్రో క్షోరికామ్లం బలం లో తేడా ఉంటుంది .( ఆమ్లం యొక్క బలం )

• ఆమ్ల క్షార.బలాలను దేనితో కొలుస్తారు – PH స్కేలు

• PH స్కేలు ను ప్రవేశ పెట్టిన శాస్త్ర వేత్త – సొరేన్‌ సన్‌

• PH స్కేలు వ్యాప్తి ౦ నుండి 14 వరకు ఉంటుంది.

• ఆమ్లాల PH విలువ 7 కన్నా తక్కువ ఉంటుంది.

• క్షారాల PH విలువ 7 కన్నా ఎక్కువ ఉంటుంది.

• తటస్థ పదార్థాల PH విలువ 7 ఉంటుంది .

• 0 నుండి 7కు గి విలువ వెళుతున్న కొలదీ ఆమ్ల స్వభావం తగ్గుతుంది .

• 7 నుండి 14కు PH విలువ వెళుతున్న కొలదీ క్షార స్వభావం పెరుగుతుంది .

• వివిధ పదార్థాల PH లను సార్వత్రిక సూచికలు లేదా PH పేపర్‌ లతో పరీక్షించవచ్చు .

• బలమైన ఆమ్లాలు మరియు క్షారాలకు క్షయం చెందించే స్వభావం ఎక్కువ.

• బలమైన ఆమ్లాలు మరియు క్షారాలు తీవ్రమైన కాలిన గాయాలను ఏర్పరుస్తాయి.

• బలమైన ఆమ్లములకు ఉదాహరణ :హైడ్రో క్లోరిక్‌ ఆమ్లం , సల్ఫ్యూరిక్‌ ఆమ్లం , నత్రికామ్లం .

• బలహీనమైన ఆమ్లాలకు ఉదాహరణ : ఆసిటిక్‌ ఆమ్లం , సిట్రిక్‌ ఆమ్లం , ఆక్ష్టాలిక్‌ ఆమ్లం ..

• బలమైన క్షారాలకు ఉదాహరణ : సోడియం హైడ్రాక్సెడ్‌, పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్‌.

• బలహీనమైన క్షారాలకు ఉదాహరణ : అమ్మోనియం హైడ్రాక్సైడ్‌ .

• సహజ ఆమ్లాలు సాధారణంగా చాలా బలహీనమైనవి .

• ఆమ్లాలు లోహాలతో చర్య జరిపి ఏ వాయువును విడుదల చేస్తాయి – హైడ్రోజన్‌

• మండుతున్న పుల్లను టప్‌ అనే శబ్దం తో ఆర్పి వేసే వాయువు – హైడ్రోజన్‌

• హైడ్రోక్లోరిక్‌ ఆమ్లం జింక్‌ తో చర్య జరిపి హైడ్రోజన్‌ వాయువుని విడుదలచేయును .

• హైడ్రో క్లోరికామ్లం + జింక్‌ → జింక్‌ క్లోరైడ్‌ + హైడ్రోజన్‌

• గాలికన్న హైడ్రోజన్‌ వాయువు తేలికైనది కావున హైడ్రోజన్‌ వాయువు ఉన్న బెలూన్‌ పైకి ఎగురుతుంది .

• పచ్చళ్లను అల్యూమినియం,రాగి స్పీల్‌ మొదలైన పాత్రలలో నిల్వ చేయరు ఎందుకంటే పచ్చళ్లలో ఆమ్లాలు ఉంటాయి

• పచ్చళ్లలో ఉన్న ఆమ్లాలు లోహపు పాత్రలతో చర్య జరిపి విష పదార్ధాలు ఏర్పరచి పచళ్లను పాడు చేస్తాయి .

• అందువలన పచ్చళ్లను సాధారణంగా పింగానీ లేదా గాజు పాత్రలలో నిల్వ చేస్తారు .

• ఎక్కువ కాలం పచ్చళ్లలో ఉంచిన చెంచా క్షయం చెందడం మనం గమనించవచ్చు .

• సోడియం హైడ్రాక్సెడ్‌ వంటి క్షారాలు లోహాలతో చర్య జరిపి హైడ్రోజన్‌ వాయువును విడుదల చేస్తాయి కానీ అన్నీ క్షారాలు లోహాలతో చర్య జరపవు .

• గుడ్డు పెంకు కాల్షియం కారొనేట్‌ తో నిర్మించబడి ఉంటుంది .

• పరీక్షనాళికలో గుడ్డు పెంకు ముక్కలను తీసుకుని దానికి సజల హైడ్రో క్లోరికామ్లం కలిపితే ఒక వాయువు విడుదలవుతుంది ..ఈ వాయువు దగ్గర మండుతున్న పుల్లను ఉంచితే అది ఆరిపోతుంది .

• మండుతున్న పుల్లను ఆర్వే వాయువు – కార్టన్‌ డై ఆక్సెడ్‌

• ఆమ్లము కాల్షియం కార్టొనేట్‌ తో చర్య జరపడం వలన కార్డన్‌ డై ఆక్సైడ్‌ విడుదలవుతుంది .

• ఆమ్లం మరియు క్షారాల మధ్య జరిగే చర్యను పమంటారు – తటస్టీకరణం

• తటస్థీకరనం  లో ఏర్పడేవి – నీరు, లవణాలు

• సోడియం హైడ్రాక్సెడ్‌ ద్రావణమునకు ఫీనాస్తలిన్‌ సూచిక కలిపితే అది గులాబీ రంగులోకి మారును. ఆ ద్రావణానికి హైడ్రో క్లోరిక్‌ ఆమ్లాన్ని గులాబీ రంగు పోయేంతవరకు కలపండి ..ఇప్పుడు ఆ ద్రావణం ఆమ్లం కాదు క్షారం కాదు. తటస్టీకరించ బడింది
• క్షారాలలో ఫీనాప్తలిన్‌ గులాబి రంగులోకి మారుతుంది .

• ఆమ్లాలలో మరియు తటస్థ ద్రావణాలలో ఫీనాప్తలిన్‌ కు రంగు ఉండదు .

• హైడ్రో క్లోరిక్‌ ఆమ్లం + సోడియం హైడ్రాక్సెడ్‌ → నీరు + సోడియం క్లోరైడ్‌

• ఆమ్లం మరియు క్షారం మధ్య చర్య జరిగి లవణం మరియు నీరు ఏర్పడినాయి .

• సోడియం క్లోరైడ్‌ అనునది లవణం .దీనిని సాధారణ ఉప్పు అంటారు .

• ఈ ద్రావణానికి మరల హైడ్రో క్లోరిక్‌ ఆమ్లం కలిపితే అది ఆమ్లీకృతం అయ్యి గులాబీ రంగులోనికి మారుతుంది .

• తటస్థీకరనం  ఏర్పడిన లవణ స్వభావం అది ఏర్పడడానికి ఉపయోగించిన ఆమ్ల క్షార స్వభావం పై ఆధారపడి ఉంటుంది .

• సోడియం క్లోరైడ్‌ (ఉప్పు ) ఒక తటస్త్స పదార్దం .

• సోడియం కార్డొనేట్‌ ( వాషింగ్‌ సోడా ) ఒక క్షార పదార్థం .

• అమ్మోనియం క్లోరైడ్‌ ఒక ఆమ్ల లవణం .

• మన నిత్య జీవితంలో ఆమ్లాలు , క్షారాలు శుభ్ర పరిచే పదార్ధాలుగా , తటస్థీకరణ ద్రావణాలుగా , నిలువ చేయు పదార్థాలుగా, మరకలను తొలగించే పదార్ధాలుగా , మందులుగా ఉపయోగపడతాయి .

• మన జీర్ణాశయం గాస్త్రిక్‌ ఆమ్లం విడుదల చేస్తుంది .

• గాస్త్రిక్‌ ఆమ్లం అనగా – హైడ్రో క్లోరిక్‌ ఆమ్లం

• గాస్త్రిక్‌ ఆమ్లం ఆహారాన్ని జీర్ణం చేయడంలో సహాయపడుతుంది .

• గాస్త్రిక్‌ ఆమ్లం అధిక మొత్తంలో విడుదల అవ్వడం వలన అజీర్ణం లేదా ఎసిడిటీ ఏర్పడుతుంది .

• అసిడిటీ వలన పొట్టలో మంట , నొప్పి కలుగుతాయి .

• అసిడిటీ నుండి ఉపశమనం పొందడానికి మనకు సహాయ పడేవి- అంటాసిడ్‌ లు

• అంటాసిడ్‌ లు క్షారాలను కలిగి ఉంటాయి

• అంటాసిడ్‌ లు కలిగి ఉండే క్షారాలకు ఉదాహరణ : అల్యూమినియం హైడ్రాక్సైడ్‌ , మెగ్నీషియం హైడ్రాక్సెడ్‌.

• మిల్క్‌ ఆఫ్‌ మెగ్నీషియా అని దేనిని పిలుస్తారు – మెగ్నీషియం హైడ్రాక్సెడ్‌

• అంటాసిడ్‌ లలో ఉండే క్షారాలు గాస్త్రిక్‌ ఆమ్లాన్ని తటస్టీకరించి ఉపశమనాన్ని కలిగిస్తాయి .

• చీమలు మరియు తేనె టీగలు కుట్టినప్పుడు వాటి నుండి విడుదలయ్యే ఆమ్లం – ఫార్మిక్‌ ఆమ్లం

• ఫార్మిక్‌ ఆమ్లం చర్మం లోకి వెళ్ళడం వలన దురద, నొప్పి కలుగుతాయి .

• చీమలు, తేనెటీగలు కుట్టిన ప్రదేశం లో బేకింగ్‌ సోడా ముద్దను రుద్ది ఉపశమనం పొందవచ్చు .

• బేకింగ్‌ సోడాలో ఉన్న క్షార పదార్ధం ఫార్మిక్‌ ఆమ్లాన్ని తటస్టీకరిస్తుంది .

• ఇటీవల కాలంలో పొలంలో కృత్రిమ ఎరువుల వాడకం ఎక్కువ అవ్వడం వలన పొల్లాల్లోని మట్టి PH హెచ్చు తగ్గుదలకు కారణం అవుతుంది.

• మట్టి యొక్క ఆమ్లత్వం , క్షారత్వం ఏది ఎక్కువ అయినా మొక్కలు బాగా పెరగవు . ఇలాంటప్పుడు మట్టిని తటస్థ స్థితి లోనికి మార్చాలి 

• మట్టి ఆమ్లత్వం ఎక్కువ ఉంటే రైతులు పొడి సున్నం ,పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్‌ వంటి క్షార స్వభావం ఉన్న పదార్థాలు కలుపుతారు .

• మట్టి కి క్షార స్వభావం అధికంగా ఉంటే కంపోస్ట్‌ (పశువుల ఎరువు ) వంటి సేంద్రీయ ఎరువులు కలుపుతారు .

• 10 గ్రాముల మట్టిని సేకరించి అరలీటర్‌ నీటిని కలిపి ద్రావణము తయారు చేసి ఆ ద్రావణాన్ని వడగట్టి వడ కట్టిన ద్రావణాన్ని యూనివర్సల్‌ సూచిక లేదా PH పేపర్‌ తో పరీక్షించాలి .

• మట్టి స్వభావాన్ని బట్టి వివిధ రంగుల పూలను ఇచ్చే మొక్క — హైడ్రాంజియా

• మట్టి PH 5.5 కన్నా తక్కువ ఉంటే హైడ్రాంజియా నీలం రంగు పువ్వులను ఇస్తుంది .

• మట్టి PH 6.5 కన్నా ఎక్కువ ఉంటే హైడ్రాంజియా పింక్‌ రంగు పూలను ఇస్తుంది .

• పూసే పూల రంగులను బట్టి హైడ్రాంజియా మొక్కల ద్వారా మట్టి స్వభావం తెలుసుకోవచ్చు .

• ఆమ్ల స్వభావం కలిగిన వర్షాన్ని ఆమ్ల వర్షం అంటారు.

• ఆమ్ల వర్షాలకు అతి పెద్ద కారణం – వాయు కాలుష్యం

• ఆమ్ల వర్షం వలన భవనాలకు , తాజ్‌ మహల్‌ వంటి చారిత్రక కట్టడాలకు, మొక్కలకు, జంతువులకు హాని కలుగుతుంది .

• ఇంధనాలైన బొగ్గు, పెట్రోలియం నూనెలు దహనం చెందడం వలన సల్ఫర్‌ డై ఆక్సైడ్‌ , నైట్రోజన్‌ డై ఆక్సైడ్‌ వాయువులు వర్షపు నీటి చుక్కలతో చర్య జరపడం వలన సల్ఫ్యూరిక్‌ ఆమ్లం , నత్రికామ్లం తయారవుతాయి .

• ఆమ్ల వర్షంలో ప్రధానంగా ఉండే వాయువులు – సల్ఫ్యూరిక్‌ ఆమ్లం , నత్రికామ్లం

• భారతదేశంలో అనాదిగా దంతదావనానికి ఉపయోగిస్తున్న మొక్కలు – వేప , మిస్వాక్‌ , గానుగ.

• ఈ మొక్కలలో క్షార లవణాలు గల పదార్థాలు ఉన్నాయి . ఈ క్షారాలు నోటిలోని బాక్టీరియా విడుదలచేసే ఆమ్లాలను తటస్థీకరిస్తాయి .

• ఈ మొక్కలు బ్యాక్టీరియా ,ఫంగస్‌ లను హరించడమే కాక నొప్పి నివారణలకు కూడా పనిచేస్తాయి .

ఆమ్లం ఉపయోగం

వెనిగర్‌ (ఆసిటిక్‌ ఆమ్లం)   – ఆహార పదార్థాల తయారీ , నిల్వ

సిట్రిక్‌ ఆమ్లం   – ఆహార పదార్థాల నిల్వ , శీతల పానీయాలు

నత్రికామ్లం మరియు సల్ఫ్యూరిక్‌ ఆమ్లం   – రసాయన ఎరువులు ,రంగులు ,అద్దకాలు

సల్ఫ్యూరిక్‌ ఆమ్లం     – వాహనాల బ్యాటరీలు

టానిక్‌ ఆమ్లం     – సిరా తయారీ మరియు తోలు పరిశ్రమ

క్షారాలు ఉపయోగాలు

 కాల్షియం హైడ్రాక్సైడ్‌ –   నేల లోని క్షారతను తటస్థీకరిస్తుంది ,గోడల సున్నము

మెగ్నీషియం హైడ్రాక్సెడ్‌ – అంటాసిడ్‌ మరియు విరోచనకారి

అమ్మోనియం హైడ్రాక్సైడ్‌ – కిటికీలు మొదలయినవి శుభ్రపరచడానికి

సోడియం హైడ్రాక్సెడ్‌ – పేపర్‌ సబ్బులు , డిటర్జెంట్ల ఉత్పత్తి కొరకు

పొటాషియం హైడ్రాక్సైడ్‌ – సబ్బులు మరియు బ్యాటరీల ఉత్పత్తి కొరకు

• సబ్బు అనేది క్షార స్వభావం గల లవణం .

• సబ్బును కొబ్బరి నూనె వంటి ఫ్యాటీ ఆమ్లాలను సోడియం హైడ్రాక్సెడ్‌ లేదా పొటాషియం వంటి ఆల్కలీలకు కలిపి తయారు చేస్తారు

• బట్టల సబ్బు దేనిని కలిగి ఉంటుంది – సోడియం హైడ్రాక్సెడ్‌

• శరీర శుభ్రతకు వినియోగించే సబ్బు దేనిని కలిగి ఉంటుంది – పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్‌

• జింక్‌ హైడ్రాక్సెడ్‌ క్షారం కానీ ఆల్కలీ కాదు.

• జింక్‌ ఆక్సైడ్‌ ను సౌందర్య లేపనాలలో ఉపయోగిస్తారు .

• ఆల్కలీలు క్షారాలే కానీ అన్నీ క్షారాలు ఆల్కలీలు కాదు .