7వ తరగతి
ఆహారంతో ఆరోగ్యం
- మనం తీసుకునే ఆహారంలో ఉండే పోషకపదార్థాలు – పిండి పదార్ధాలు , మాంస కృత్తులు, కొవ్వులు, ఖనిజ లవణాలు ,విటమిన్ లు
- మనం తీసుకునే ఆహారంలో కొన్ని పదార్థాలు అధిక మొత్తంలో అవసరం అవుతాయి .ఇలా అధికమొత్తంలో అవసరంయ్యే వాటిని స్ఫూల పోషకాలు అంటారు.
- స్థూలల పోషకాలకు ఉదాహరణ — పెండి పదార్ధాలు , మాంస కృత్తులు ,కొవ్వులు .
- ఆహారంలో కొన్ని పదార్ధాలు చాలా తక్కువ మొత్తంలో అవసరం అవుతాయి .వీటిని సూక్ష్మ పోషకాలు అంటారు .
- సూక్ష్మ పోషకాలకు ఉదాహరణ — ఖనిజాలు , విటమిన్ లు
- అంగన్ వాడీ కేంద్రాల నుండి పిల్లలకు అంద చేస్తున్న బాలామృతం పాకెట్ లో ఉన్న పోషక పదార్థాలు వివరాలు.
పిండి పదార్ధాలు – 67 gms( 414 కికాలరీ )
మాంసకృత్తులు – 11 gms
కొవ్వులు – 11 gms
ఐరన్ – 9.1మిల్లీ gms
విటమిన్ A – 202.5 మిల్లీ gms
కాల్షియం – 367మిల్లీ gms
విటమిన్ B1 – 0.6 మిల్లీ gms
విటమిన్ B2 – 0.55 మిల్లీ gms
విటమిన్ C – 15.3 మిల్లీ gms
ఫోలిక్ ఆమ్లం – 22.1 మిల్లీ gms
నియాసిన్ – 6.3 మిల్లీ gms
- ఆటగాళ్లు ఆటలో అలసిపోయినప్పుడు తక్షణ శక్తి కోసం గ్లూకోజ్ తీసుకుంటారు .
- గ్లూకోజ్ ఒక రకమైన పిండి పదార్థం .
- మన శరీరానికి ప్రధాన శక్తి ఇచ్చే వనరులు — పిండి పదార్థాలు .
- పిండి పదార్థాలను శక్తిని ఇచ్చే పోషకాలు అంటారు .
- పెండి పదార్థాలు ఆహారంలో సాధారణంగా స్టార్చ్ మరియు చక్కెరల రూపంలో ఉంటాయి .
- స్టార్చ్ ఉనికిని గుర్తించే పరీక్ష — అయోడిన్ పరీక్ష .
- చక్కెర ఉనికిని గుర్తించే పరీక్ష – బెనెడిక్ట్ ద్రావణ పరీక్ష .
- అయోడిన్ పరీక్షలో అయోడిన్ స్పటికాలను గోధుమ రంగులోకి వచ్చే వరకు నీటిలో కరిగించాలి
- అయోడిన్ ద్రావణాన్ని బంగాళా దుంప ముక్కల పైన వేస్తే పెండి పదార్థం ఉన్న చోట నీలం – నలుపు రంగులోనికి మారుతుంది .
- గుడ్డు సోనలో పిండి పదార్ధాలు ఉండవు .
- పాలు ,గుడ్డు, పప్పు ధాన్యాలలో అధికంగా ఉండే పోషక పదార్థాలు – మాంస కృత్తులు .
- మాంస కృత్తులు అనగా proteins
- కండరాలు ,ఇతర శరీర అవయువాలు ఏర్పడడానికి మాంస కృత్తులు అవసరం .
- శరీర నిర్మాణ పోషకాలు అని వేటిని అంటారు – మాంస కృత్తులు .
- మాంసకృత్తులు జీవ రసాయన ప్రతిచర్యలను నియంత్రిస్తాయి .
- శరీరంలోని గాయాలను బాగు చేసి నయం చేసేవి – మాంస కృత్తులు .
- వ్యాధుల నుండి కోలుకోవడానికి కావలసిన రోగనిరోధక శక్తిని పెంపొందించడానికి సహాయ పడేవి- మాంస కృత్తులు .
- మాంసం , చేపలు ,గుడ్లు, పాలు తృణ ధాన్యాలు , సోయా చిక్కుడు మొదలైన వాటి నుండి మాంస కృత్తులు పొందుతాము .
- మన సాంప్రదాయ ఆహార పదార్థాలైన పెసరట్టు , మినపట్టు , గారే , వడ, పునుగులు , సున్నుండలు, ఇద్లీ మొదలైన వాటిలో proteins ఉంటాయి.
- గుడ్డు తెల్ల సోనలో మాంసకృత్తుల నిర్దారణ పరీక్ష లో ఉపయోగించే ద్రావనాలు – కాపర్ సల్ఫెట్, సోడియం హైడ్రాక్సైడ్
- Protiens నిర్దారణ పరీక్షలో 2 శాతం కాపర్ సల్ఫేట్ ను 100 ml నీటిలో , అలాగే 10 శాతం సోడియం హైడ్రాక్సెడ్ ను 100 ml నీటిలో కలపాలి.
- పరీక్ష నాళకలో 10 చుక్కల కోడి గుడ్డు తెల్ల సొన తీసుకుని అందులో రెండు చుక్కల కాపర్ సల్ఫేట్ మరియు 10 చుక్కల సోడియం హైడ్రాక్సైడ్ ద్రావణాన్ని కలపాలి .
- కోడి గుడ్డు తెల్ల సొన ఊదారంగులోకి మారింది. అందువలన అందులో protiens ఉన్నట్లు నిర్దారించవచ్చు .
- సోయాచిక్కుడు పొడి కూడా ఊదారంగులోకి మారింది .
- నెయ్యి ఊదారంగులోకి మారలేదు . నెయ్యిలో protiens ఉండవు .
- పాలు ఊదారంగులోకి మారాయి.
- నూనె మరియు వెన్నలో కొవ్వులు ఉంటాయి .
- మన శరీరంలో ఇంధన వనరుగా ఉపయోగపడేది — కొవ్వులు .
- కొవ్వులను శక్తిని ఇచ్చే పోషకాలు అంటారు.
- కొవ్వులు అదే మొత్తంలోని కార్బోహైడ్రేట్స్ తో పోలిస్తే ఎక్కువ శక్తిని ఇస్తాయి .
- కొవ్వులు సాధారణంగా నూనెల వలె జిడ్డుగా ఉంటాయి.
- కొవ్వులు ఉన్న ఆహారాన్ని మనం కాగితంపై ఉంచినప్పుడు కాగితం అపారదర్శకంగా మారింది .
- ప్రాధమిక ఆరోగ్య కేంద్రం వారు పాఠశాలకు వెళ్లినప్పుడు రాక్తహీనత కలిగిన విద్యార్థులకు ఐరన్ టాబ్లెట్స్, దృష్టి సమస్య ఉన్న విద్యార్థులకు కళ్ళజోడు ను అందిస్తారు .
- ఖనిజ లవణాలు మరియు విటమిన్లను రక్షక పోషకాలు అంటారు.
- ఖనిజ లవణాలకు ఉదాహరణ — కాల్షియం , ఇనుము , భాస్వరం , అయోడిన్ , సోడియం .
- కాల్షియం (ca) లభించే పదార్ధాలు – పాలు పెరుగు , ఆకుకూరలు ,చేప.
- దృఢమైన ఎముకలు , దంతాలు ఏర్పడుటకు ఉపయోగపడే ఖనిజ లవణం -కాల్నియం .
- ఇనుము (fe) లభించే వనరులు – మాంసం , ఎండిన ఫలాలు ,ఆకుకూరలు..
- రక్తం ఏర్పడడానికి , ఆక్సిజన్ సరఫరాకు అవసరమయ్యే ఖనిజ లవణం — ఇనుము .
- భాస్వరం(p) లభించే పదార్థాలు – పాలు ,పెరుగు ,ధాన్యాలు ,గింజలు ,మాంసం .
- బలమైన ఎముకలు ,దంతాలు కావడానికి అవసరమయ్యే ఖనిజలవణం — భాస్వరం
- అయోడిన్ (I) లభించే ఆహార పదార్థాలు – సముద్ర ఆహారం ,ఉప్పు .
- థైరాయిడ్ హార్మోన్ తయారీకి అవసరమయ్యే ఖనిజలవణం — అయోడిన్.
- ఏ ఖనిజలవణం లోపిస్తే గాయిటర్ వ్యాధి కలుగుతుంది – అయోడిన్ .
- సోడియం(Na) లభించే వనరు – ఉప్పు
- శరీరానికి కావలసిన నీటిని పట్టి ఉంచే ఖనిజలవణం — సోడియం .
- ఖనిజలవణాలు లభించే పదార్థాలు – పండ్లు కూరగాయలు, ఆకుకూరలు, సలాడ్స్
- రక్తహీనత నివారించడానికి పాఠశాలలో నిర్వహిస్తున్న కార్యక్రమం — WIFS
- WIFS- weekly iron folic acid
- WIFS కార్యక్రమం ప్రారంభం అయిన సంవత్సరం – 2012.
- WIFS కార్యక్రమం కింద 1 నుండి 10 తరగతులు చదువుతున్న పిల్లలకు ప్రతివారం (పింక్/నీలం) ఐరన్ మాత్రలు ఇస్తారు .
- ఐరన్ ఫోలిక్ ఆమ్లాల మాత్రలను ఖచ్చితంగా భోజనం తర్వాత తీసుకోవాలి .లేకపోతే వికారం వంటి దుష్ప్రభావాలు కలగవచ్చు .
- ఫోలిక్ ఆమ్లం ఒక అనుబంధపదార్ధం కావున అది రక్తం లోకి ఆహారంతో కలిసి ప్రవేశించాలి .
- రేచీకటి నివారించడానికి విటమిన్ A అవసరం .
- విటమిన్ లు రెండు రకాలు. 1. కొవ్వులో కరిగే విటమిన్లు – A,D,E,K.
2. నీటిలో కరిగే విటమిన్లు _ ౦ మరియు 8 కాంస్లెక్స్..
విటమిన్ పేరు | విధులు | ఆహార వనరులు | లోపించినపుడు కలిగే వ్యాధి |
విటమిన్ A | కళ్ళు, రోమాలు, చర్మం యొక్క ఆరోగ్యానికి | క్యారెట్, మునగ, పాలు పాదార్థాలు, లివర్ ఆయిల్స్ | కళ్ళు పొడిబారడం, రేచీకటి, కార్నియా వైఫల్యం |
విటమిన్ B | పిండి పదార్ధాలు, మాంస కృత్తులు | తవుడు, పాలు | బెరి బెరి, ఫిట్స్, పెల్లాగ్రా |
కాంప్లెక్స్ | వినియోగం, ఎర్ర రక్తకణాల తయారీ | గుడ్డు, ఆకుకూరలు | పొలుసు చర్మం, ఫోటో ఫోబియా జ్ఞాపక శక్తి తగ్గడం |
విటమిన్ C | చర్మం, దంతాలు, చిగుళ్ళు, రక్తకణాల ఆరోగ్యానికి | నిమ్మ, నారింజ జాతి ఫలాలు, మునగ, మొలకలు | స్కర్వి |
విటమిన్ D | ఎముకలు, దంతాలు ఆరోగ్యం | సూర్యరశ్మి, పాల ఉత్పత్తులు | రికెట్స్ |
విటమిన్ E | నాడులు, రక్తకణాల ఆరోగ్యం | పండ్లు, కూరగాయలు, సన్ ఫ్లవర్ ఆయిల్ | వంధ్యత్వ సమస్యలు |
విటమిన్ K | దెబ్బ తగిలినప్పుడు రక్తం గడ్డ కట్టడానికి | క్యాబేజీ, ఆకుకూరలు | రక్తం గడ్డకట్టడం ఆలస్యమవడం |
- కోవిడ్ 19 పరిస్థితులలో వ్యాధి నిరోధక శక్తి పెంచుకోవడం కోసం అందరూ విటమిన్౦ లభించే ఆహార పదార్థాలు అధికంగా తీసుకున్నారు
- గాయాలయినప్పుడు రక్తం గడ్డ కట్టడం లో సహాయపడే విటమిన్ – విటమిన్ K
- సూర్య రశ్మి నుండి లభించే విటమిన్- విటమిన్ D.
- విటమిన్ C అనునది ఆస్కార్టిక్ ఆమ్లం అనే ఒక సేంద్రీయ పదార్థం .
- ఆహారంలో విటమిన్ C ఉందని నిర్ధారించే పరీక్షలో నిమ్మకాయ , అయోడిన్ ద్రావణం , ఒక తెల్ల కాగితంతో చేస్తారు .
- ఒక తెల్ల కాగితంపై అయోడిన్ ద్రావణం రెండు చుక్కలు వేసి దానిపై నిమ్మకాయ ముక్కను బోర్లించాలి .
- నిమ్మకాయలో విటమిన్ C ఉన్నట్లైతే నిమ్మకాయ కింద అయోడిన్ ద్రావణం పోసి ఉన్న కాగితం భాగం రంగును కోల్పోతుంది .
- చిలగడ దుంపలో అధికంగా ఉండే పోషక పదార్ధాలు – పీచు పదార్థాలు .
- జీర్ణ వ్యవస్థలో పేగులలో ఆహార కదలికలకు మరియు మలబద్ద నివారణకు సహాయపడేవి – పీచు పదార్ధాలు .
- పీచు పదార్ధాలు ప్రధానంగా మొక్కల నుండి లభిస్తాయి .
- చిలగడ దుంప , బత్తాయి వంటి ఆహార పదార్థాలలో పీచు పదార్థం ఎక్కువ .
- పీచు పదార్థం లభించే పదార్ధాలకు ఉదాహరణ — కూరగాయలు, ఆకు కూరలు, దుంపలు, పండ్లు, మొలకలు.
- మన రక్తంలో నీరు ఒక భాగం.
- మన శరీరంలో దాదాపు మూడింట రెండు వంతుల నీరు ఉంటుంది .
- నీరు శరీర ఉష్ణోగ్రతను క్రమబద్ద పరుస్తుంది .
- శరీరం నుండి కొన్ని వ్యర్థాలు మూత్రం మరియు చెమట రూపంలో బయటకు వెళ్లడానికి, ఆహారాన్ని జీర్ణం చేయడానికి నీరు సహాయపడుతుంది .
- బాటిల్ వాటర్ కంటే. పంపు నీరు తాగడం ఉత్తమం .
- మినరల్ వాటర్ అనగా వివిధ ఖనిజ లవణాలు ఉన్న బుగ్గ నీరు ను వడపోయగా వచ్చే నీరు.
- ఆయుర్వేదం లో వివరించిన విబంధ ను పోలి ఉండే వ్యాధి – మలబద్దకం
- మలబద్దకం అనునది జీర్ణ నాళ. పేగుకు సంబంధించిన వ్యాధి.
- తగినంత పీచు పదార్ధం , తగినంత నీరు తెసుకోక పోవడం వలన మలబద్దకం ఏర్పడుతుంది .
- అన్నీ రకాల పోషకాలు తగిన పరిమాణంలో కలిగిఉన్న ఆహారాన్ని సమతుల ఆహారం అంటారు.
- సమతుల ఆహారం అంటే ఖరీదైన ఆహారం అని అర్థం కాదు.
- నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ న్యూట్రిషన్ ఎక్కడ కలదు …హైదారాబాద్
- NIN ఏర్పాటు చేయబడిన సంవత్సరం — 1918
- జాతీయ పోషకాహార సంస్థ (NIN) నంది విసృత ఆధారితమైన ఆహారం మరియు పోషణకు సంబంధించి సంపూర్ణ పరిశోధన జరుగుతుంది
- పోషకాల లోపించడం వలన కలిగే వ్యాధులను న్యూనతా వ్యాధులు అంటారు.
- పిల్లల ఆహారంలో కావలిసిన మాంస కృత్తులు (protiens) లభించని స్థితి ఎక్కువ కాలం కొనసాగితే వచ్చే వ్యాధి – క్వాషి యార్కర్
- పిల్లల ఆహారంలో మాంస కృత్తులు మరియు పెండి పదార్థాలు లభించని స్థితి ఏర్పడితే కలిగే వ్యాధి – మేరాస్మస్.
- మనం రోజు కొవ్వులతో కూడిన ఆహారం తీసుకుంటే కలికే లక్షణం – ఊబకాయం
- రోజూ జంక్ ఫుడ్స్ తినడం వలన మన జీర్ణ వ్యవస్థ దెబ్బ తింటుంది .
- జంక్ ఫుడ్స్ అధికంగా కొవ్వులు కలిగి ఉంటాయి .పీచు పదార్ధాలు ఉండవు .
- జింక్ ఫుడ్స్ కు ఉదాహరణ:- పెజ్లా, బర్గర్, చిప్స్, ఫాస్ట్ ఫుడ్స్, నూడుల్స్, కూల్ డ్రింక్స్
- స్థానికంగా దొరికే వారి మొదలగు ధాన్యాలు ఆరోగ్యానికి అవసరం .
- జొన్నలు, రాగులు వంటి ధాన్యాలలో కాల్షియం మరియు ఇనుము అధికంగా దొరుకుతుంది .
- బాగా పాలిష్ చేసిన బియ్యంలో పోషక విలువలు తగ్గుతాయి . ఫైబర్ తక్కువగా ఉంటుంది .
- జీర్ణక్రియ ఆరోగ్యానికి పీచు పదార్థాలు చాలా అవసరం
- శీతల పానీయాలలో ఉండే ఆమ్లగుణం ఎముకలకు, దంతాలకు చేటు చేస్తుంది .
- భోజనానికి ముందు గాని తర్వాత గాని కాఫీ , టీ తాగడం వలన శరీరం ఐరన్ ధాతువును గ్రహించలేదు .
- బెల్లం ద్వారా మనకి ఐరన్ లభిస్తుంది .
- చిక్కి ద్వారా విటమిన్ B, protein, ఐరన్ లభిస్తాయి. .
- మొలకెత్తిన ధాన్యాలు , పప్పు దినుసులు చాలా సూక్ష్మ పోషకాలకు , శక్తి వనరులుగా సహాయపడతాయి
- మట్టిని సజీవంగా ఉంచడం కోసం సేంద్రీయ ఎరువులు మరియు సేంద్రీయ పురుగు మందులు ఉపయోగించి వ్యవసాయం చేయు పద్దతిని సేంద్రీయ వ్యవసాయం అంటారు.
- సేంద్రీయ వ్యవసాయంలో పండించిన ఆహార పదార్థాలను సేంద్రీయ ఆహారాలు అంటారు .
- కలుషిత ఆహారాలను నియంత్రించడం కోసం ఏర్పాటైన సంస్థ – FSSSI
- ఈ కింద ఇవ్వబడిన 7C లు మంచి ఆరోగ్యం పొందడానికి తోడ్పడతాయి
1. Check-తాజా ఆహారాన్ని తనిఖీ చేసి ఎంచుకోండి
2. Clean-ఆహారాన్ని నిలువచేసే ముందు అన్నీ పాత్రలు కడగండి లేదా తుడవండి
3. Cover – ఆహారం మరియు తాగునీటిని నిల్వ ఉంచే ప్రదేశానికి మూతలు ఉంచండి
4. Cross contamination avoided-వందని మరియు వండిన ఆహారాన్ని వేరుగా ఉంచండి .
5. Cook – ఆహారాన్ని బాగా ఉడికించి తాజాగా వండినదైనట్లు చూసుకోండి .
6. Cool/chill-మాంసం , కోడి , గుడ్డు ఇతర పాడైపోయే వస్తువులు శీతలీకరించండి
7. Consume – పరిశుభ్రమైన వాతావరణంలో ఆహారాన్ని వడ్డించండి . శుభ్రమైన పాత్రలు వాడండి .
- తృణ ధాన్యాలు మరియు చిరుధాన్యాలలో పీచు పదార్థాలు సమృద్ధిగా ఉంటాయి
- పప్పు ధాన్యాలలో మాంసకృత్తులు సమృద్ధిగా ఉంటాయి .
- మలబద్దకాన్ని నివారించడానికి ఎక్కువ పీచు పదార్ధారు తీసుకోవాలి .
- విటమిన్ D లోపం వలన రికెట్స్ అనే వ్యాధి కలుగుతుంది .
- విటమిన్ C లోపం వలన స్కర్వీ అనే వ్యాధి కలుగుతుంది .
- రక్త హీనత అనునది దేని లోపం వలన కలుగుతుంది – ఐరన్
- విటమిన్ A లోపం వలన మనకు దృష్టి లోపాలు కలుగుతాయి .
పదార్ధాల స్వభావం
- ఆహార పదార్ధాలలో కొన్ని పదార్థాలు పుల్లని రుచిని కలిగి ఉంటాయి . పుల్లని రుచిని కలిగి ఉండే పదార్ధాలను ఆమ్లాలు అంటారు .
- ఆమ్లాలు రుచికి పుల్లని స్వభావం కలిగి ఉంటాయి .
- ఆమ్లం అనే పదాన్ని ఆంగ్లం లో Acid అంటారు .
- Acid అనే పదం ఏసీర్ అనే లాటిన్ పదం నుండి వచ్చింది .
- ఏసీర్ అనగా అర్థం – పులుపు
- టమాటా రసం, పెరుగు, పచ్చి మామిడికాయ, ఉసిరి కాయ, కమలా రసం వంటివి పుల్లని రుచిని కలిగి ఉంటాయి.
- విటమిన్ C యొక్క రసాయన నామం — ఆస్కార్టిక్ ఆమ్లం
- ఆస్కార్టిక్ ఆమ్లం నిమ్మజాతి పండ్లు , ఉసిరిలో అధికంగా లభిస్తుంది .
- స్నానపు గదులను శుభ్రం చేయడానికి ఉపయోగించే ఆమ్లం — హైడ్రో క్లోరిక్ ఆమ్లం (Hcl)
- Hcl ఘాటైన వాసన కలిగి దట్టమైన పోగాలను విడుదల చేస్తుంది .
- వాహనాలలో ఉపయోగించే బ్యాటరీలలో ఉపయోగించే ఆమ్లం – సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం
- భూమి నుండి తవ్వి తీసిన ఖనిజాల నుండి కృత్రిమంగా తయారు చేసిన ఆమ్లములను ఏమని పిలుస్తారు -ఖనిజ ఆమ్లాలు లేదా కృత్రిమ ఆమ్లాలు .
- ఖనిజ లేదా కృత్రిమ ఆమ్లములకు ఉదాహరణ — హైడ్రో క్లోరికామ్లం, సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం, నత్రికామ్లం
- సోడాలు మరియు శీతల పానీయాలలో ఉండే ఆమ్లం — కార్టోనిక్ ఆమ్లం .
- కార్డన్ దై ఆక్సైడ్ ను నీటితో కలిపి కార్టోనిక్ ఆమ్లం తయారు చేస్తారు .
- సబ్బులు ,టూత్ పేస్ట్ లు క్షారాలను కలిగి ఉంటాయి
- క్షారాలు జారుడు స్వభావాన్ని కలిగి ఉంటాయి .
- జారుడు స్వభావం కలిగి ఉండే రసాయన పదార్థాలను క్షారాలు అంటారు .
- క్షారాలు జారుడు స్వభావాన్ని మరియు చేదు రుచిని కలిగి ఉంటాయి .
- టూత్ పేస్ట్ లో గల ముఖ్య అనుఘటకాలు — అల్యూమినియం హైడ్రాక్టైడ్, సోడియం బై కార్టొనేట్ .
- స్నానం చేయు సబ్బులలో ఉండే ముఖ్య అనుఘటకం — పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్
- బట్టలు ఉతికే డిటర్జెంట్ సబ్బులలో ఉండే ముఖ్య అనుఘటకం — సోడియం హైడ్రాక్టైడ్
- నీటిలో కరిగే క్షారాలను ఏమంటారు – ఆల్కలీలు
- ఆల్కలీలకు ఉదాహరణ — సోడియం హైడ్రాక్సెడ్ , పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్, కాల్షియం హైడ్రాక్సెడ్
- ఆమ్లాలకు, క్షారాలకు సరికొత్త నిర్వచనాలు ఇచింది – స్వంటే అర్హీనియస్
- అర్హీనియస్ ఏ దేశానికి చెందినవారు — స్వీడన్
- అర్హీనియస్ రసాయన శాస్త్రంలో చేసిన పరిశోధనకు గాను ఏ సంవత్సరం లో నోబెల్ బహుమతి లభించింది – 1903 .
- పదార్ధాలను వాటి రుచి మరియు జారుడు స్వభావం ఆధారంగా ఆమ్లాలు ,క్షారాలు అని రెండు రకాలుగా వర్గీకరించవచ్చు .
- ఆమ్లం మరియు క్షారం కానీ పదార్ధాలను తటస్థ పదార్థాలు అంటారు .
- స్వచ్చమైన నీరు ఒక తటస్థ పదార్ధం .
- తటస్థ పదార్థాలకు ఉదాహరణలు — స్వేదన జలం , ఉప్పు ద్రావణం , చక్కెర ద్రావణం .
- కొన్ని ఆమ్లాలు మరియు క్షారాలు చాలా ప్రమాదకరమైనవి మరియు క్షయం చేయు స్వభావం కలవి…ఇలాంటి వాటిని స్పర్శ లేదా రుచి ద్వారా పరీక్షించలేము ..ఉదాహరణ :హైద్రో క్లోరికామ్లం ,సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం ,నత్రికామ్లుం ,సోడియం హైడ్రాక్సెడ్, మెగ్నీషియం హైడ్రాక్సెడ్ , పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్.
- ఆమ్లాలు, క్షారాలను గుర్తించడానికి సహాయపడే పరిసరాలలో లభించే స్టార్ధాలను సూచికలు అంటారు.
- సూచికలలో ముక్యమైనవి:
1. సహజ సూచికలు
2. క్రుత్రిమ సూచికలు
3. ఘ్రాణ సూచికలు
4. సార్వత్రిక సూచికలు
- సహజ సూచికలు :
- ప్రకృతిలో సహజంగా లభించే పసుపు మరియు మందారం లను సహజ సూచికలు అంటారు .
- సాధారణంగా ఎక్కువ గా ఉపయోగించే సూచిక — లిట్మస్
- లిట్మస్ లను దేని నుండి గ్రహిస్తారు – లైకేన్
- లిట్మస్ కాగితపు పట్టీలు రెండు రంగులలో ఉంటాయి ..1. ఎర్ర లిట్మస్ 2. నీలి లిట్మస్ ..
- ఒక పసుపు కాగితం పట్టీని నిమ్మరసం వంటి ఆమ్లంలో ఉంచినప్పుడు ఆ పసుపు కాగిత పట్టీ పసుపు రంగులోనే ఉండిపోతుంది .
- పసుపు రంగు కాగితం పట్టీని సబ్బు వంటి ద్రావణంలో ముంచినప్పుడు అది ఎరుపు గోధుమ రంగులోకి మారుతుంది .
- పసుపు రంగు కాగితం పట్టీని సున్నపు ద్రావణంలో ముంచినప్పుడు అది ఎరుపు గోధుమ రంగులోకి మారుతుంది .
- ఆమ్లాలు, క్షారాలను పరీక్షించడానికి పసుపు ముద్దను వినియోగించవచ్చు .
- ఇండిగోఫెరా టింక్షోరియా పువ్వులను కూడా సూచికగా వినియోగించవచ్చు ,
- ఇండిగోఫెరా టింక్టోరియా- నీలి చెట్టు ..
- మందార సూచిక తయారు చేయడానికి మందార పూల రేకులను తీసుకుని గోరు వెచ్చని నీటిలో నీరు ఊదా రంగు లోకి మారేంత వరకు కలియబెట్టాలి .తర్వాత వడపోసి ద్రావణం తీసుకోవాలి .
- మందార ద్రావణం నిమ్మరసం ,వెనిగర్ లలో గులాబీ రంగులోకి మారింది .
- మందార ద్రావణం సబ్బు మరియు సున్నపు ద్రావణంలో ఆకుపచ్చగా మారింది .
- మందారను ఆమ్ల.క్షార సూచికగా వినియోగించవచ్చు ..
- కృత్రిమ సూచికలు :
- కృత్రిమంగా తయారు చేసిన సూచికలను కృత్రిమ సూచికలు అంటారు…
- ప్రయోగ శాలలో సాధారణంగా ఉపయోగించే సూచికలు — మిథైల్ ఆరెంజ్ , ఫీనాప్తలిన్
- నీలి లిటస్ ను ఎర్పు రంగులోనికి మార్ప్దేవి – ఆమ్లాలు
- ఎర్ర లిట్మస్ ను నీలి రంగులోనికి మార్లేవి -క్షారాలు
- మిథైల్ ఆరెంజ్ ఆమ్లాలలో ఎరుపు రంగు లోనికి మారుతుంది .
- మిథైల్ ఆరెంజ్ క్షారాలలో పసుపు రంగులోనికి మారుతుంది .
- ఫీనాప్తలిన్ సూచిక క్షారాలలో పింక్ రంగులోనికి మారుతుంది .
- ఆమ్లాలలో ఫీనాప్తలిన్ రంగు లో మార్పు రాదు.
- స్వచ్చమైన నీటిలో ఏ సూచిక యొక్క రంగు కూడా మారదు..ఎందుకంటే నీరు తటస్థ పదార్ధం .
- నిమ్మకాయకు రక్తం తెచ్చే మెజీషియన్స్ నిమ్మకాయకు ముందుగానే మిథైల్ ఆరెంజ్ లేదా మందార పూల రసం రాసి ఉంచుతారు ..
- ఘ్రాణ సూచికలు(ఘాణ):
- కొన్ని పదార్ధాలను ఆమ్లం లేదా క్షారంలో కలిపినప్పుడు వాటి వాసనలో మార్పు వస్తుంది .వీటిని ఘ్రాణ సూచికలు అంటారు .
- ఘ్రాణ సూచికలకు ఉదాహరణ –ఉన్నిరసం , వెనిల్లా, లవంగ నూనె.
- ఘ్రాణ సూచికలను సమ్మిళిత బోధనలో ఉపయోగిస్తారు .
- సార్వత్రిక సూచిక :
- ఇది వివిధ రంగుల మిశ్రమం
- వివిధ పదార్ధాలతో వేరు వేరు రంగులను ఇస్తుంది .
- మిథైల్ ఆరెంజ్ , ఫీనాప్తలిన్ కు విరుద్దంగా ఇది ఆమ్లాలు మరియు క్షారాల బలాన్ని సూచిస్తుంది. పదార్థాల PH:
- ఆహార పదార్ధాలలో ఉపయోగించే వెనిగర్ ముట్టుకున్నా గాని మనకు హాని చేయదు కానీ హైడ్రో క్లోరికామ్లం తాకకూడదు ప్రమాదకరం ..
- వెనిగర్ కన్నా హైడ్రో క్షోరికామ్లం బలం లో తేడా ఉంటుంది .( ఆమ్లం యొక్క బలం )
- ఆమ్ల క్షార.బలాలను దేనితో కొలుస్తారు – PH స్కేలు
- PH స్కేలు ను ప్రవేశ పెట్టిన శాస్త్ర వేత్త – సొరేన్ సన్
- PH స్కేలు వ్యాప్తి ౦ నుండి 14 వరకు ఉంటుంది.
- ఆమ్లాల PH విలువ 7 కన్నా తక్కువ ఉంటుంది.
- క్షారాల PH విలువ 7 కన్నా ఎక్కువ ఉంటుంది.
- తటస్థ పదార్థాల PH విలువ 7 ఉంటుంది .
- 0 నుండి 7కు గి విలువ వెళుతున్న కొలదీ ఆమ్ల స్వభావం తగ్గుతుంది .
- 7 నుండి 14కు PH విలువ వెళుతున్న కొలదీ క్షార స్వభావం పెరుగుతుంది .
- వివిధ పదార్థాల PH లను సార్వత్రిక సూచికలు లేదా PH పేపర్ లతో పరీక్షించవచ్చు .
- బలమైన ఆమ్లాలు మరియు క్షారాలకు క్షయం చెందించే స్వభావం ఎక్కువ.
- బలమైన ఆమ్లాలు మరియు క్షారాలు తీవ్రమైన కాలిన గాయాలను ఏర్పరుస్తాయి.
- బలమైన ఆమ్లములకు ఉదాహరణ :హైడ్రో క్లోరిక్ ఆమ్లం , సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం , నత్రికామ్లం .
- బలహీనమైన ఆమ్లాలకు ఉదాహరణ : ఆసిటిక్ ఆమ్లం , సిట్రిక్ ఆమ్లం , ఆక్ష్టాలిక్ ఆమ్లం ..
- బలమైన క్షారాలకు ఉదాహరణ : సోడియం హైడ్రాక్సెడ్, పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్.
- బలహీనమైన క్షారాలకు ఉదాహరణ : అమ్మోనియం హైడ్రాక్సైడ్ .
- సహజ ఆమ్లాలు సాధారణంగా చాలా బలహీనమైనవి .
- ఆమ్లాలు లోహాలతో చర్య జరిపి ఏ వాయువును విడుదల చేస్తాయి – హైడ్రోజన్
- మండుతున్న పుల్లను టప్ అనే శబ్దం తో ఆర్పి వేసే వాయువు – హైడ్రోజన్
- హైడ్రోక్లోరిక్ ఆమ్లం జింక్ తో చర్య జరిపి హైడ్రోజన్ వాయువుని విడుదలచేయును .
- హైడ్రో క్లోరికామ్లం + జింక్ → జింక్ క్లోరైడ్ + హైడ్రోజన్
- గాలికన్న హైడ్రోజన్ వాయువు తేలికైనది కావున హైడ్రోజన్ వాయువు ఉన్న బెలూన్ పైకి ఎగురుతుంది .
- పచ్చళ్లను అల్యూమినియం,రాగి స్పీల్ మొదలైన పాత్రలలో నిల్వ చేయరు ఎందుకంటే పచ్చళ్లలో ఆమ్లాలు ఉంటాయి
- పచ్చళ్లలో ఉన్న ఆమ్లాలు లోహపు పాత్రలతో చర్య జరిపి విష పదార్ధాలు ఏర్పరచి పచళ్లను పాడు చేస్తాయి .
- అందువలన పచ్చళ్లను సాధారణంగా పింగానీ లేదా గాజు పాత్రలలో నిల్వ చేస్తారు .
- ఎక్కువ కాలం పచ్చళ్లలో ఉంచిన చెంచా క్షయం చెందడం మనం గమనించవచ్చు .
- సోడియం హైడ్రాక్సెడ్ వంటి క్షారాలు లోహాలతో చర్య జరిపి హైడ్రోజన్ వాయువును విడుదల చేస్తాయి కానీ అన్నీ క్షారాలు లోహాలతో చర్య జరపవు .
- గుడ్డు పెంకు కాల్షియం కారొనేట్ తో నిర్మించబడి ఉంటుంది .
- పరీక్షనాళికలో గుడ్డు పెంకు ముక్కలను తీసుకుని దానికి సజల హైడ్రో క్లోరికామ్లం కలిపితే ఒక వాయువు విడుదలవుతుంది ..ఈ వాయువు దగ్గర మండుతున్న పుల్లను ఉంచితే అది ఆరిపోతుంది .
- మండుతున్న పుల్లను ఆర్వే వాయువు – కార్టన్ డై ఆక్సెడ్
- ఆమ్లము కాల్షియం కార్టొనేట్ తో చర్య జరపడం వలన కార్డన్ డై ఆక్సైడ్ విడుదలవుతుంది .
- ఆమ్లం మరియు క్షారాల మధ్య జరిగే చర్యను పమంటారు – తటస్టీకరణం
- తటస్థీకరనం లో ఏర్పడేవి – నీరు, లవణాలు
- సోడియం హైడ్రాక్సెడ్ ద్రావణమునకు ఫీనాస్తలిన్ సూచిక కలిపితే అది గులాబీ రంగులోకి మారును. ఆ ద్రావణానికి హైడ్రో క్లోరిక్ ఆమ్లాన్ని గులాబీ రంగు పోయేంతవరకు కలపండి ..ఇప్పుడు ఆ ద్రావణం ఆమ్లం కాదు క్షారం కాదు. తటస్టీకరించ బడింది
- క్షారాలలో ఫీనాప్తలిన్ గులాబి రంగులోకి మారుతుంది .
- ఆమ్లాలలో మరియు తటస్థ ద్రావణాలలో ఫీనాప్తలిన్ కు రంగు ఉండదు .
- హైడ్రో క్లోరిక్ ఆమ్లం + సోడియం హైడ్రాక్సెడ్ → నీరు + సోడియం క్లోరైడ్
- ఆమ్లం మరియు క్షారం మధ్య చర్య జరిగి లవణం మరియు నీరు ఏర్పడినాయి .
- సోడియం క్లోరైడ్ అనునది లవణం .దీనిని సాధారణ ఉప్పు అంటారు .
- ఈ ద్రావణానికి మరల హైడ్రో క్లోరిక్ ఆమ్లం కలిపితే అది ఆమ్లీకృతం అయ్యి గులాబీ రంగులోనికి మారుతుంది .
- తటస్థీకరనం ఏర్పడిన లవణ స్వభావం అది ఏర్పడడానికి ఉపయోగించిన ఆమ్ల క్షార స్వభావం పై ఆధారపడి ఉంటుంది .
- సోడియం క్లోరైడ్ (ఉప్పు ) ఒక తటస్త్స పదార్దం .
- సోడియం కార్డొనేట్ ( వాషింగ్ సోడా ) ఒక క్షార పదార్థం .
- అమ్మోనియం క్లోరైడ్ ఒక ఆమ్ల లవణం .
- మన నిత్య జీవితంలో ఆమ్లాలు , క్షారాలు శుభ్ర పరిచే పదార్ధాలుగా , తటస్థీకరణ ద్రావణాలుగా , నిలువ చేయు పదార్థాలుగా, మరకలను తొలగించే పదార్ధాలుగా , మందులుగా ఉపయోగపడతాయి .
- మన జీర్ణాశయం గాస్త్రిక్ ఆమ్లం విడుదల చేస్తుంది .
- గాస్త్రిక్ ఆమ్లం అనగా – హైడ్రో క్లోరిక్ ఆమ్లం
- గాస్త్రిక్ ఆమ్లం ఆహారాన్ని జీర్ణం చేయడంలో సహాయపడుతుంది .
- గాస్త్రిక్ ఆమ్లం అధిక మొత్తంలో విడుదల అవ్వడం వలన అజీర్ణం లేదా ఎసిడిటీ ఏర్పడుతుంది .
- అసిడిటీ వలన పొట్టలో మంట , నొప్పి కలుగుతాయి .
- అసిడిటీ నుండి ఉపశమనం పొందడానికి మనకు సహాయ పడేవి- అంటాసిడ్ లు
- అంటాసిడ్ లు క్షారాలను కలిగి ఉంటాయి
- అంటాసిడ్ లు కలిగి ఉండే క్షారాలకు ఉదాహరణ : అల్యూమినియం హైడ్రాక్సైడ్ , మెగ్నీషియం హైడ్రాక్సెడ్.
- మిల్క్ ఆఫ్ మెగ్నీషియా అని దేనిని పిలుస్తారు – మెగ్నీషియం హైడ్రాక్సెడ్
- అంటాసిడ్ లలో ఉండే క్షారాలు గాస్త్రిక్ ఆమ్లాన్ని తటస్టీకరించి ఉపశమనాన్ని కలిగిస్తాయి .
- చీమలు మరియు తేనె టీగలు కుట్టినప్పుడు వాటి నుండి విడుదలయ్యే ఆమ్లం – ఫార్మిక్ ఆమ్లం
- ఫార్మిక్ ఆమ్లం చర్మం లోకి వెళ్ళడం వలన దురద, నొప్పి కలుగుతాయి .
- చీమలు, తేనెటీగలు కుట్టిన ప్రదేశం లో బేకింగ్ సోడా ముద్దను రుద్ది ఉపశమనం పొందవచ్చు .
- బేకింగ్ సోడాలో ఉన్న క్షార పదార్ధం ఫార్మిక్ ఆమ్లాన్ని తటస్టీకరిస్తుంది .
- ఇటీవల కాలంలో పొలంలో కృత్రిమ ఎరువుల వాడకం ఎక్కువ అవ్వడం వలన పొల్లాల్లోని మట్టి PH హెచ్చు తగ్గుదలకు కారణం అవుతుంది.
- మట్టి యొక్క ఆమ్లత్వం , క్షారత్వం ఏది ఎక్కువ అయినా మొక్కలు బాగా పెరగవు . ఇలాంటప్పుడు మట్టిని తటస్థ స్థితి లోనికి మార్చాలి
- మట్టి ఆమ్లత్వం ఎక్కువ ఉంటే రైతులు పొడి సున్నం ,పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్ వంటి క్షార స్వభావం ఉన్న పదార్థాలు కలుపుతారు .
- మట్టి కి క్షార స్వభావం అధికంగా ఉంటే కంపోస్ట్ (పశువుల ఎరువు ) వంటి సేంద్రీయ ఎరువులు కలుపుతారు .
- 10 గ్రాముల మట్టిని సేకరించి అరలీటర్ నీటిని కలిపి ద్రావణము తయారు చేసి ఆ ద్రావణాన్ని వడగట్టి వడ కట్టిన ద్రావణాన్ని యూనివర్సల్ సూచిక లేదా PH పేపర్ తో పరీక్షించాలి .
- మట్టి స్వభావాన్ని బట్టి వివిధ రంగుల పూలను ఇచ్చే మొక్క — హైడ్రాంజియా
- మట్టి PH 5.5 కన్నా తక్కువ ఉంటే హైడ్రాంజియా నీలం రంగు పువ్వులను ఇస్తుంది .
- మట్టి PH 6.5 కన్నా ఎక్కువ ఉంటే హైడ్రాంజియా పింక్ రంగు పూలను ఇస్తుంది .
- పూసే పూల రంగులను బట్టి హైడ్రాంజియా మొక్కల ద్వారా మట్టి స్వభావం తెలుసుకోవచ్చు .
- ఆమ్ల స్వభావం కలిగిన వర్షాన్ని ఆమ్ల వర్షం అంటారు.
- ఆమ్ల వర్షాలకు అతి పెద్ద కారణం – వాయు కాలుష్యం
- ఆమ్ల వర్షం వలన భవనాలకు , తాజ్ మహల్ వంటి చారిత్రక కట్టడాలకు, మొక్కలకు, జంతువులకు హాని కలుగుతుంది .
- ఇంధనాలైన బొగ్గు, పెట్రోలియం నూనెలు దహనం చెందడం వలన సల్ఫర్ డై ఆక్సైడ్ , నైట్రోజన్ డై ఆక్సైడ్ వాయువులు వర్షపు నీటి చుక్కలతో చర్య జరపడం వలన సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం , నత్రికామ్లం తయారవుతాయి .
- ఆమ్ల వర్షంలో ప్రధానంగా ఉండే వాయువులు – సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం , నత్రికామ్లం
- భారతదేశంలో అనాదిగా దంతదావనానికి ఉపయోగిస్తున్న మొక్కలు – వేప , మిస్వాక్ , గానుగ.
- ఈ మొక్కలలో క్షార లవణాలు గల పదార్థాలు ఉన్నాయి . ఈ క్షారాలు నోటిలోని బాక్టీరియా విడుదలచేసే ఆమ్లాలను తటస్థీకరిస్తాయి .
- ఈ మొక్కలు బ్యాక్టీరియా ,ఫంగస్ లను హరించడమే కాక నొప్పి నివారణలకు కూడా పనిచేస్తాయి .
ఆమ్లం ఉపయోగం
వెనిగర్ (ఆసిటిక్ ఆమ్లం) – ఆహార పదార్థాల తయారీ , నిల్వ
సిట్రిక్ ఆమ్లం – ఆహార పదార్థాల నిల్వ , శీతల పానీయాలు
నత్రికామ్లం మరియు సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం – రసాయన ఎరువులు ,రంగులు ,అద్దకాలు
సల్ఫ్యూరిక్ ఆమ్లం – వాహనాల బ్యాటరీలు
టానిక్ ఆమ్లం – సిరా తయారీ మరియు తోలు పరిశ్రమ
క్షారాలు ఉపయోగాలు
కాల్షియం హైడ్రాక్సైడ్ – నేల లోని క్షారతను తటస్థీకరిస్తుంది ,గోడల సున్నము
మెగ్నీషియం హైడ్రాక్సెడ్ – అంటాసిడ్ మరియు విరోచనకారి
అమ్మోనియం హైడ్రాక్సైడ్ – కిటికీలు మొదలయినవి శుభ్రపరచడానికి
సోడియం హైడ్రాక్సెడ్ – పేపర్ సబ్బులు , డిటర్జెంట్ల ఉత్పత్తి కొరకు
పొటాషియం హైడ్రాక్సైడ్ – సబ్బులు మరియు బ్యాటరీల ఉత్పత్తి కొరకు
- సబ్బు అనేది క్షార స్వభావం గల లవణం .
- సబ్బును కొబ్బరి నూనె వంటి ఫ్యాటీ ఆమ్లాలను సోడియం హైడ్రాక్సెడ్ లేదా పొటాషియం వంటి ఆల్కలీలకు కలిపి తయారు చేస్తారు
- బట్టల సబ్బు దేనిని కలిగి ఉంటుంది – సోడియం హైడ్రాక్సెడ్
- శరీర శుభ్రతకు వినియోగించే సబ్బు దేనిని కలిగి ఉంటుంది – పొటాషియం హైడ్రాక్సెడ్
- జింక్ హైడ్రాక్సెడ్ క్షారం కానీ ఆల్కలీ కాదు.
- జింక్ ఆక్సైడ్ ను సౌందర్య లేపనాలలో ఉపయోగిస్తారు .
- ఆల్కలీలు క్షారాలే కానీ అన్నీ క్షారాలు ఆల్కలీలు కాదు .
0 Comments